Επικοινωνία: Εμπόδια και Τρόποι Επικοινωνίας

📝 Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο psycholozin.gr στις 01 Οκτωβρίου 2024

Οι άνθρωποι ως κοινωνικά όντα αναπτύξαμε λογική και λόγο και ενταχθήκαμε σε κοινωνίες για να επιβιώσουμε. Βασικό συστατικό των υγιών σχέσεων είναι η επικοινωνία. Στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασής μας με τους άλλους, επικοινωνούμε – λεκτικά ή μη λεκτικά. Η επικοινωνία είναι συμπεριφορά και όπως είναι αδύνατον να μην συμπεριφερόμαστε, έτσι δεν υπάρχει και η μη-επικοινωνία. Επικοινωνούμε και όταν σιωπούμε.

Τυπικά και γενικά ως επικοινωνία ορίζεται η ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ πομπού και δέκτη. Πέρα από το μήνυμα, τον αποστολέα και τον παραλήπτη σημαντικά στοιχεία είναι το κανάλι, το πλαίσιο και ο κώδικας.

Το μοντέλο των Shannon & Weaver κάνει λόγο για την σημασία του «θορύβου», αναφερόμενοι στα εμπόδια και την ανατροφοδότηση του δέκτη προς τον πομπό.

Ακολούθως, το μοντέλο των Osgood-Schramm εντάσσει την έννοια της κυκλικότητας, της ισότητας και της αμοιβαιότητας στην επικοινωνία.

Επιπλέον, με την εμπειρία μπορούμε να βελτιώνουμε συνεχώς την επικοινωνία σύμφωνα με το μοντέλο Dance’s Helical, χρησιμοποιώντας σωστά την ανατροφοδότηση.

Τα 3Ε της ανατροφοτοδητησης αφορούν την επεξήγηση, δηλαδή την συζήτηση για το τι αντιλήφθηκε ο ακροατής, για τα λάθη, δίνοντας παραδείγματα, την επίπτωση, δηλαδή τις συνέπειες και τις ενέργειες για το μέλλον.

Εμπόδια

Οι μελετητές της επικοινωνίας εντοπίζουν και χωρίζουν σε δύο κατηγορίες τα εμπόδια. Υπάρχουν τα εσωτερικά και τα εξωτερικά.

Ξεκινώντας από τα πρώτα, αφορούν την ψυχολογική και φυσική κατάσταση των συμμετεχόντων, το επικοινωνιακό στυλ, την κοινωνική θέση, την παιδεία και τις πεποιθήσεις (αντιλήψεις, ιδεολογίες, προκαταλήψεις και στερεότυπα).

Από την άλλη πλευρά, δυσκολία μπορεί να δημιουργήσει ο χώρος και ο χρόνος, οι κλιματολογικές συνθήκες και ο κώδικας επικοινωνίας.

Λεκτική επικοινωνία

Η λεκτική επικοινωνία, όπως ορίζει και ο τίτλος της, συμβαίνει όταν γραπτά ή προφορικά χρησιμοποιούμε λέξεις για να επικοινωνήσουμε. Η επιλογή αυτών είναι σημαντική. Οι συνομιλητές χρειάζεται να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο για το θέμα, την συνθήκη και τους συμμετέχοντες. Συχνά η χρήση αρνητικά φορτισμένων λέξεων δυσχεραίνει την διαδικασία, όπως και η πολυλογία.

Μη λεκτική επικοινωνία

Στην μη λεκτική επικοινωνία εντάσσονται μεταξύ άλλων οι εκφράσεις προσώπου, οι χειρονομίες, η στάση του σώματος, τα παραγλωσσικά στοιχεία, ο τόνος και το ύφος της φωνής, η εξωτερική εμφάνιση, η σωματική επαφή ή και ο χώρος μεταξύ των μερών της επικοινωνίας.

Αποτελεσματική επικοινωνία

Το μοντέλο των 7 C’ των Cutlip & Center δημιουργεί μια λίστα με επτά απαραίτητα χαρακτηριστικά προκειμένου η επικοινωνία να θεωρηθεί αποτελεσματική. Χρειάζεται να είναι:

1. ξεκάθαρη (clear)
2. συνοπτική (concise)
3. συγκεκριμένη (concrete)
4. σωστή (correct)
5. σχετική (coherent)
6. πλήρης (complete)
7. ευγενική (courteous)

Επιπλέον, σημαντικός πυλώνας της αποτελεσματικής επικοινωνίας είναι η διάθεση και η ικανότητα των συμμετεχόντων να ακούν προσεκτικά με σκοπό η επικοινωνία να μην αλλοιώνεται ή διακόπτεται.

Η δεξιότητα της Ενεργητικής Ακρόασης μπορεί να αναπτυχθεί και να εξασκηθεί. Η ενεργητική ακρόαση περιλαμβάνει την ενσυναίσθηση, την προσπάθεια να μπούμε στην θέση του άλλου και να τον καταλάβουμε, αφήνοντας στην άκρη την επικριτική διάθεση. Ο ενεργητικός ακροατής ακούει προσεκτικά και ήρεμα, χωρίς να σκέφτεται τι θα απαντήσει μετά και χωρίς να ακολουθεί συνειρμούς, δεν διακόπτει, αλλά αφήνει χώρο, δηλώνει ότι είναι παρών, αλληλεπιδρώντας με νεύματα και μικρές λέξεις, εστιάζει στα συναισθήματα και αποφασίζει να επέμβει, κάνοντας μια ερώτηση ή ένα σχόλιο, όταν θα έχει ακούσει ουσιαστικά τον συνομιλητή του.

Μια άλλη τεχνική που διασφαλίζει την αποτελεσματική επικοινωνία είναι τα «Ι Statements». Πρόκειται για τις δηλώσεις που συνήθως ξεκινούν με το «Εγώ νιώθω…» και διατυπώνονται με ήρεμο ύφος. Σκοπός είναι να μοιραστεί η προσωπική εμπειρία, χωρίς να θεωρείται απαραίτητα αντικειμενική αλήθεια, αφήνοντας χώρο για επεξεργασία και συζήτηση. Έτσι, το άτομο παίρνει ευθύνη για τις σκέψεις και τα συναισθήματα του, χωρίς να κατηγορεί την άλλη πλευρά. Το I Statement διατυπώνεται ως εξής: Σκέφτομαι ότι…/ Νιώθω ότι…, επειδή…., και θα ήθελα να… Αντιθέτως, όσες προτάσεις ξεκινούν με το «Εσύ…» συνήθως εκλαμβάνονται ως προσπάθεια κριτικής κι οδηγούν σε αμυντικές συμπεριφορές που κλείνουν τον δρόμο για αποτελεσματική επικοινωνία.

Συνεπώς, αν και η επικοινωνία συμβαίνει εδώ και αιώνες και ο άνθρωπος ξεκινά να επικοινωνεί από την στιγμή που γεννιέται μέσα από το πρώτο κλάμα, χρειάζεται προσπάθεια για να διατηρήσει αποτελεσματική επικοινωνία και κατ’επέκταση αποτελεσματικές και υγιείς σχέσεις κάθε είδους.

«Το πιο απλό αλλά και μεγάλο πρόβλημα της επικοινωνίας είναι η ψευδαίσθηση ότι έχει γίνει»

George Bernard Shaw