Εργασιακή Εξουθένωση

📝 Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο psycholozin.gr στις 20 Ιουνίου 2022.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η επαγγελματική εξουθένωση ή όπως συνηθίζουμε να λέμε χρησιμοποιώντας τον αγγλικό όρο burnout είναι ένα σύνδρομο που οφείλεται στο χρόνιο άγχος σχετικά με την εργασιακή απασχόληση, το οποίο δεν έχει υποστεί επεξεργασία. Τα επαγγέλματα που κύριος πυρήνας τους είναι η φροντίδα ή παροχή βοήθειας φαίνεται να είναι περισσότερο επιβαρυμένα. Για παράδειγμα, όσοι απασχολούνται ως δάσκαλοι, γιατροί και νοσηλευτές, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, αστυνομικοί και υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών είναι πιο πιθανό να βιώσουν burnout. Ακολουθούν, οι δικηγόροι και οι managers.  Το φαινόμενο αυτό δεν αποτελεί ψυχική διαταραχή και έχει τρεις διαστάσεις, την εξουθένωση, την μειωμένη απόδοση και την πνευματική αποστασιοποίηση από την εργασία.

Συμπτώματα

Έρευνες έχουν δείξει πως προσωπικοί παράγοντες, όπως είναι η οικογενειακή κατάσταση και η ιδιοσυγκρασία του ατόμου διαμεσολαβούν και επηρεάζουν τον τρόπο που εκείνο θα βιώσει επαγγελματική εξουθένωση. Μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, παρατηρείται άρνηση ή δυσκολία προσέλευσης στον εργασιακό χώρο, εκνευρισμός και δυσκολία συνεργασίας με συναδέλφους, έλλειψη συγκέντρωσης, απουσία ικανοποίησης από προσωπικές επιτυχίες, διαφορές στον ύπνο, συναισθηματική χρήση φαγητού, αλκοόλ ή/και ουσιών, αλλά και σωματικές ενοχλήσεις, υπό την έννοια ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Πιθανές αιτίες του φαινομένου αυτού είναι η έλλειψη ελέγχου σε καταστάσεις σχετικές με την εργασία, η ασάφεια ως προς τις ευθύνες του ρόλου, η αυξημένη δραστηριότητα χωρίς επαρκή ξεκούραση, οι δυσλειτουργικές σχέσεις και μοτίβα στον εργασιακό χώρο, η έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου και η δυσκολία εξισορρόπησης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης με τις εκδηλώσεις αυτές προσομοιάζει με την κλινική κατάθλιψη.

Αντιμετώπιση

Τα παραπάνω συμπτώματα πολλές φορές αγνοούνται, ενώ συχνά τα άτομα στιγματοποιούνται. Η πρόληψη της εμφάνισης της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι δύσκολο, όπως συμβαίνει και στην αξιολόγηση της. Αυτό οφείλεται στα διαφορετικά επίπεδα στρες ανάλογα τον επαγγελματικό κλάδο και στην υποκειμενική φύση του βιώματος αυτής της συναισθηματικής εμπειρίας. Ακολούθως, τα κριτήρια και η μεθοδολογία της εκτίμησης διαφέρει από χώρα σε χώρα.                                                                                                 

Κρίνεται σημαντική η διαχείριση του σχετικού βιώματος με σκοπό την ανακούφιση του εργαζομένου και την αποτροπή περαιτέρω επιπτώσεων, για παράδειγμα αυπνία, έντονο άγχος, καταθλιπτικό συναίσθημα, αρτηριακή πίεση, διαβήτης τύπου 2 και καρδιολογικά προβλήματα, κατάχρηση ουσιών ή/και αλκοόλ, μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα και κατ’ επέκταση ευαλωτότητα σε ασθένειες. Ανάλογα τον βαθμό που έχει προχωρήσει η δυσκολία προτείνεται και διαφορετική αντιμετώπιση. Χρήσιμος είναι ο ύπνος, η σωματική άσκηση, το μοίρασμα της ανησυχίας με οικεία πρόσωπα, οι τεχνικές χαλάρωσης και ενσυνειδητότητας. Ενδεχομένως, να χρειαστεί να επαναξιολογηθεί η κατάσταση, οι επιλογές και οι προτεραιότητες, προκειμένου να ληφθεί κάποια απόφαση σχετικά με τον χαρακτήρα, την μορφή, τις συνθήκες εργασίας.                                                                  

Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις καλό είναι το άτομο να αναζητήσει στήριξη από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας για να μπορέσει να διαχειριστεί το φορτίο αυτό. Έτσι, μεταξύ άλλων, θα αναπτύξει στρατηγικές αντιμετώπισης, για παράδειγμα θα διδαχθεί τεχνικές διαχείρισης χρόνου, επίλυσης διαπροσωπικών συγκρούσεων, επίλυσης προβλημάτων.